Różnica między mózgiem kobiety i mężczyzny

Dzisiejszym tematem jest różnica między mózgiem kobiety i mężczyzny, ale wywrócę porządek artykułu do góry nogami. Zacznę od podsumowania: porównując do zróżnicowania u innych gatunków, kobiety i mężczyźni mają bardzo podobne mózgi pod kątem strukturalnym. Owszem, istnieje trochę różnic, o których zaraz opowiem, ale opierają się one najczęściej na średniej statystycznej, a odchylenia od niej bywają spore. W związku z tym – to, że kobiety średnio mają większą konkretną strukturę, nie oznacza, że każdy mężczyzna będzie miał tę strukturę mniejszą niż każda kobieta. Może okazać się, że u wielu mężczyzn jest ona większa niż u wielu kobiet.

Druga istotna kwestia jest taka, że istnieje sporo wyników badań, które zaprzeczają się wzajemnie. Jedna grupa badawcza udowodni fakt X, a druga go obala. Dużo niepewnych wyników jest też przesadnie opisywanych w mediach, czy artykułach popularno-naukowych. To takie uwagi na sam początek, aby rozjaśnić nieco spojrzenie na ten temat i przestrzec przed wyciąganiem pochopnych wniosków.

Płeć a płeć

Tematem tego posta będzie zróżnicowanie mózgów u tradycyjnych płci: kobiety oraz mężczyzny, ale na początku dobrze jest wyjaśnić samo pojęcie „płci”. W języku angielskim mamy dwa określenia: sex oraz gender i oba te terminy oznaczają coś innego. Sex to biologiczny stan bycia kobietą lub mężczyzną, który określony może być między innymi przez chromosomy, hormony, czy anatomię ciała. Gender to z kolei zestaw zachowań i atrybutów, które kultura wiąże z kobietą lub mężczyzną. Zaburzenie, w którym poczucie tożsamości płciowej – gender – nie jest tożsame z płcią chromosomalną, morfologiczną nazywane jest transseksualizmem.

Kiedy wykształca się płeć?

Zastanawiałeś się kiedyś, kiedy tak naprawdę dochodzi do determinacji, czy płód jest płci męskiej czy żeńskiej? Oczekujący rodzice mogą się dowiedzieć, „czy to dziewczynka, czy chłopiec” ok. 4-5 miesiąca życia płodowego, ale faktyczna „determinacja płci” następuje już w momencie poczęcia. Od początku, kiedy dziecko dostaje swój komplet DNA, jest w nim zapisana jego płeć. Dziewczynki mają dwa chromosomy X (po jednym od każdego z rodziców), a chłopcy mają chromosom X od ojca i chromosom Y od matki. To właśnie definiuje genetyczną płeć dziecka.

Co ma mózg do organów rozrodczych?

Kolejnym etapem kształcenia się płci zawiadują nie tylko geny, ale też hormony. Organy rozrodcze, czyli jajniki oraz jądra, wydzielają hormony płciowe ze względu na sygnał, który wysyłany jest z mózgu, a dokładniej z jednej z jego części – z podwzgórza. O podwzgórzu wspominałam już w kontekście hormonów związanych z reakcją stresową. W aspekcie dzisiejszego tematu, podwzgórze kontroluje wydzielanie hormonów poprzez przysadkę mózgową, która z kolei wydziela hormony regulujące wydzielanie hormonów przez organy rozrodcze. Tak wygląda w skrócie prosty i jednocześnie zagmatwany łańcuch połączeń, dzięki któremu mózg sprawuje kontrolę hormonalną w obrębie funkcji płciowych.

Różnica między mózgiem samicy i samca

Na wstępie już napisałam, że ludzkie mózgi nie różnią się aż tak bardzo między płciami. Jednak nie jest tak u każdego gatunku. U niektórych, np. u cierników (to takie ryby, zdjęcie poniżej), jest bardzo duża dysproporcja w wielkości – mózgi samców są znacznie większe. Najprawdopodobniej wynika to z tego, że to właśnie samce odpowiedzialne są za zdobycie partnerki, zbudowanie gniazda oraz opiekę nad nowym pokoleniem. Takie umiejętności wymagają odpowiednio lepiej przystosowanego mózgu, który to umożliwi. Podobnie u innych gatunków – np. u niektórych ptaków, które zdobywają partnerkę śpiewem. Część ich mózgu odpowiedzialna za śpiewanie jest w oczywisty sposób większa.

Różnica między mózgiem kobiety i mężczyzny

U ludzi różnice między układem nerwowym u obu płci częściej są delikatne i mogą wynikać z biologii, ale też z czyjegoś stylu życia. Przykładem biologicznych różnic może być unerwienie mięśnia opuszkowo-gąbczastego. Występuje on w kroczu zarówno kobiet, jak i mężczyzn, ale u każdej z płci jest funkcjonalnie odmienny. Unerwienie tego mięśnia jest zatem różne – inna liczba neuronów ruchowych dociera do niego zależnie od płci.

Rozmiar

Mózg kobiety jest mniejszy – tak, tak, nawet o ok. 10%. Szach mat? Nie do końca. Warto powiedzieć, że różnica w wadze całego ciała jest większa niż 10% między płciami. Zatem stosunek wagi mózgu do całego ciała jest wyższy u kobiet. Może tym razem szach mat? Też nie. Liczba neuronów jest podobna zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, powstała więc teoria, że neurony w żeńskich mózgach są po prostu ciaśniej „upakowane”.

Istota szara

Znaleziono też różnice w ilości istoty szarej* u płci w różnych strukturach (w jednych istoty tej było więcej u kobiet, w innych u mężczyzn), ale nie ma jednoznacznych wniosków co do tych badań, więc nie będę w nie wnikać w tym momencie. Wiele jest też badań, które podają, że są różnice, ale nie są istotne statystycznie, zatem można mówić jedynie o przypuszczeniach lub tendencjach.

Fizjologia

Różnic znajdziemy jednak więcej, kiedy nie skupimy się na anatomii, na samej budowie mózgu, a na fizjologii, czyli na tym, jak mózgi funkcjonują. Otóż funkcjonalnie różnimy się dużo bardziej niż strukturalnie. Patrząc statystycznie, kobiety znacznie lepiej wypadają w zadaniach wymagających umiejętności werbalnych, pisemnych.

W podręczniku, na którym opieram się przy pisaniu tego wpisu („Neuroscience. Exploring the Brain” Marka F. Beara) opisane jest, że kobiety szczególnie „górują” w zadaniach takich jak… wymienianie słów na tę samą literę, pamięć słowna, czy nazywanie obiektów o tym samym kolorze. Cóż mogę rzec. Brzmi to co najmniej mało dumnie przy tych umiejętnościach, w których „górują” mężczyźni, to jest: czytanie mapy, nauka labiryntów i rozumowanie matematyczne. Dobrze jednak, iż wiele osób się tym nie przejmuje i mamy mnóstwo kobiet-naukowczyń (które, swoją drogą, być może prześcigną wielu mężczyzn w kategoryzowaniu kolorystycznym, kto wie…).

Dlaczego różnimy się neurofunkcjonalnie?

Najczęstszym wytłumaczeniem różnic w działaniu mózgu jest po prostu ewolucja – mężczyźni musieli polegać na swoich umiejętnościach nawigowania w środowisku, gdyż polowali (czasem na odległych terenach), aby zapewnić jedzenie, podczas gdy kobiety musiały wykształcić wyższe umiejętności werbalne oraz społeczne, bo zostawały blisko domu, zajmowały się dziećmi i tworzyły więzy z innymi kobietami oraz starszyzną.

To jednak nie oznacza, że każdy mężczyzna bez GPSa dotrze z punktu A do punktu B oraz nie oznacza, że każda kobieta odnajdzie się w macierzyństwie. Ba, jest mnóstwo mężczyzn, którzy świetnie sprawują się w roli troskliwego ojca i rzesza kobiet świetnie posługujących się mapą, czy po prostu orientujących się w przestrzeni. W ciekawym artykule, będącym naukową recenzją książki Giny Rippon pt. „The Gendered Brain: The New Neuroscience That Shatters The Myth Of The Female Brain” (w moim wolnym tłumaczeniu: „Płeć mózgowa: nowa neuronauka, która obala mit kobiecego mózgu”), przeczytałam ciekawe zdanie, które może być podsumowaniem tego tematu, przynajmniej w kontekście anatomicznym:

Mózg nie jest zależny od płci bardziej niż wątroba, nerki, czy serce.

---

Na koniec…

Na koniec podzielę się z Wami filmikiem, który zobaczyłam kiedyś i bardzo mnie rozbawił. Autorem jest Mark Gungor, który z przymrużeniem oka, ale też z bardzo trafnymi obserwacjami, pokazuje, jak różnie wygląda myślenie kobiety i mężczyzny. Polecam na poprawę humoru 🙂

Genialnego dnia!

---

* Istota szara to część tkanki nerwowej, w której znajdują się głównie ciała komórek nerwowych.